Ο Μαρξ στο Σόχο

  Παρακολούθησα χθές στο θέατρο ΕΓΝΑΤΙΑ (πίσω από την Αγ.Σοφία) την παράσταση "Ο Μαρξ στο Σόχο", το διαχρονικό μονόλογο του Χάουαρντ Ζιν. Στο ρόλο του Κ.Μαρξ ο Άγγελος Αντωνόπουλος, σε σκηνοθεσία Αθ.Καραγιαννοπούλου.

  Το βιβλίο γράφτηκε το 1999. Αποτελεί ένα μακροσκελή μονόλογο του ίδιου του Κ.Μαρξ, ο οποίος, θέλοντας να παρέμβει στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα, ζητά από το Θεό (!) να κατέβει ξανά στη Γη, στο Σόχο του Λονδίνου όπου έζησε. Από "γραφειοκρατικό λάθος" όμως βρίσκεται στο Σόχο της Νέας Υόρκης. Όντας στη μητρόπολη του καπιταλισμού, όπου οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες που προκύπτουν απ'αυτόν είναι παραπάνω από εμφανείς, ο ιδεολόγος του κομμουνιστικού οράματος κατανοεί πως το σχέδιο και το όραμά του δεν έχει πεθάνει μαζί με την ΕΣΣΔ. Βλέπει ιδίοις όμμασι την επαλήθευση των θεωριών του και αναστοχάζεται πάνω στην εποχή που έζησε και έδρασε. 

  Η παράσταση όμως δεν επιχαίρει απλώς για την επαλήθευση της μαρξιστικής θεωρίας, για την ύπαρξή της πάνω από έναν αιώνα μετά το θάνατό του, ούτε για την επικαιρότητά της μετά την κατάρρευση των Σοβιετικών καθεστώτων. Η παράσταση δείχνει τον ιδεολόγο Μαρξ μέσα από τον άνθρωπο Μαρξ, τον οικογενειάρχη, τον άνθρωπο που παλεύει για τη ζωή του μέσα στη δύσκολη οικονομική πραγματικότητα και στη φτώχει μέσα στην οποία ζούσε. Όπως είχε πει και ο ίδιος ο Ζιν, δείχνει το Μαρξ "as few people knew him, as a family man, struggling to support his wife and children". Με τις συνεχείς αναφορές στη γυναίκα του, τα παιδιά του, τους συντρόφους του φέρνει μπροστά μας την καθημερινή του ζωή, το "παγωμένο του διαμέρισμα" στο Σόχο, τα έπιπλα που πούλησε για να ζήσει, την τροφή που έλειπε... 

  "Ήθελα να δείξω ότι η κριτική που ασκεί ο Μαρξ στον καπιταλισμό παραμένει στην ουσία της ορθή μέχρι σήμερα. Οι αναλύσεις του επιβεβαιώνονται κάθε μέρα στους τίτλους των εφημερίδων". Αυτά γράφει ο Χ. Ζιν μεταξύ άλλων στον πρόλογο του βιβλίου του. Και η ζωντάνια των ιδεών έγινε ξεκάθαρη κατά τη διάρκεια του έργου. Με ποιοτικότατο χιούμορ, στοχευμένο πολιτικό σαρκασμό και δυνατή ερμηνεία καταδεικνύονταν οι ανισότητες και οι αδικίες του καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης με τρόπο ζωντανό και σύγχρονα παραδείγματα. "Δεν υπάρχει πιο επαναστατική πράξη από το να λες την αλήθεια" είχε πει ο Κ.Μαρξ. Και αυτό ακριβώς έπραξε η αναστημένη μορφή του, έδωσε την αλήθεια (την τότε και την τώρα) στο κοινό ωμά, χωρίς περιστροφές, υπερβολές ή ωραιοποιήσεις.  

  Κριτική (εντονότατη μάλιστα) ασκεί το έργο και στις διάφορες άλλες αριστερές εκφάνσεις. Βγάζει το θυμό του για τις από τότε ήδη διαστρεβλωμένες αναλύσεις των έργων του, τις τερατώδεις παρερμηνείες που οδήγησαν στα καθεστώτα τύπου Σοβιετικής Ένωσης. Κριτική ασκεί και στην αναρχία, λέγοντας για τον Μπακούνιν (ή μάλλον μεταφέροντας απόψεις των αγωνιστών της Παρισινής Κομμούνας) πως "την πρώτη ημέρα μιας επανάστασης είναι χρήσιμος, τη δεύτερη καλύτερα να εκτελείται". 

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος

  Σε ένα μονόλογο που πλησίαζε τη μιάμιση ώρα, όπου η κάθε λέξη χωρούσε χίλια νοήματα κι άλλες τόσες σκέψεις επ'αυτής, ο Άγγελος Αντωνόπουλος στάθηκε κάτι παραπάνω από εξαιρετικός. Η εκφραστικότητά του, η δυναμική σκηνική παρουσία του, ο τρόπος απόδοσης των λεπτών πολιτικών αστείων έδιναν στο έργο ένα σαγηνευτικό αίσθημα βουτιάς στην ιδεολόγια. Παρά την υπόνοιά μου ότι σε κάποιες στιγμές ξεχνούσε τα λόγια του, η ετοιμότητά του, η αλληλεπίδραση με το κοινό και η ερμηνεία του δεν άφησαν κανέναν (ακόμη και τους πιο νεοφιλελεύθερους) ασυγκίνητο. Το λατρεμένο μου θεατρικό τέχνασμα της εισόδου του ηθοποιού από το κοινό στη σκηνή, η επικοινωνία με τους τεχνικούς του θεάτρου και ο αναστοχασμός του Μαρξ πάνω στον ίδιο το Μαρξ μετέφεραν το κοινό στο Σόχο του 19ου αιώνα, του 1999 και του 2012. Το αφαιρετικό και λειτουργικό συνάμα σκηνικό βοηθούσαν στην επικέντρωσή μας στον ηθοποιό κια στο μονόλογο, με τα αποτελέσματα που προανέφερα. Κερασάκι στην τούρτα απετέλεσε η τελευταία σκηνή με τον Κ.Μαρξ ανεβασμένο σε ένα κασόνι να ευλογεί το κοινό με την υπόκρουση παραδείσιας μουσικής, ως άλλος Ιησούς στη Δευτέρα Παρουσία. Το χειροκρότημα που ακολούθησε ήταν η επιβεβαίωση και η συλλογική βράβευση της παράστασης.

  Ήταν αναμφίβολα μία από τις καλύτερες παραστάσεις που έχω παρακολουθήσει. Σε μια στιγμή διαφαινόμενης κατάρρευσης του καπιταλισμού (όπως άλλωστε και τόσες άλλες μέχρι τώρα) ο Κ.Μαρξ νεκραναστήθηκε για να μας υπενθυμίσει την ύπαρξή του, την ορθότητα των ιδεών του και το καθήκον μας για ανατροπή του παρόντος συστήματος και εγκαθίδρυση σοσιαλισμού/κομμουνισμού όπως αυτός τον ονειρεύτηκε: με ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Σε μιά εποχή όπου η αδικία γίνεται νόμος, η "παρανομία"/αντίσταση είναι καθήκον. Αλλά "αν είναι να παραβείς το νόμο, καν'το μαζί με δυο χιλιάδες ανθρώπους.... και με Μότσαρτ"...!
  Σε ευχαριστούμε Καρλ Μαρξ! Σε ευχαριστούμε Άγγελε Αντωνόπουλε!