"Ο Μεγάλος Ίσκιος και οι Τσιγγάνοι"

Ρομ σο σουκάρ σο σουκάρ ντε πενέντουκε 
Ρομ μέι κολάι του τέ αβές
Μέι ντζανάβ' μέι ντζανάβ' 
Μέι ντζανάβ' σο κα κερντιάν

  "Ποιός είναι άραγε ο Μεγάλος Ισκιος που ακολουθεί τους Τσιγγάνους σε κάθε τους βήμα, απο την εποχή του ευτυχισμένου βασιλιά Μπαράμ, στην Περσία του 5ου αιώνα, μέχρι σήμερα, στις όχθες του μεγάλου ποταμού που τον λένε Δούναβη;" Αναρωτιέται ο Φίλιππος Μανδηλαράς στο βιβλίο του "Ο Μεγάλος Ίσκιος και οι Τσιγγάνοι". Τον αναζητεί σε όλο του το βιβλίο, περιγράφωντας και τους διωγμούς των Τσιγγάνων, στο πέρασμα του χρόνου. Πάντα διωγμένοι, πάντα να προσπαθούν να ξεφύγουν από το Μεγάλο Ίσκιο...

   Είχαμε κι εμείς Τσιγγάνους στην πόλη μου (και μακάρι να συνεχίσουμε να τους έχουμε). Εκεί κατά το ποτάμι, όπου τελειώνουν τα σπίτια και τα γήπεδα, βρισκόταν ο καταυλισμός τους. Πριν αρχίσει το -λιγοστό πλέον δάσος- απλώνονταν τα τσαντίρια τους. Πολύχρωμα, πολύβουα και μακριά. Πολύ μακριά...

   Μακριά από την πόλη, μακριά από τους ανθρώπους και τη ζωή της. Πολύ μακριά. Φυσικά, οι Τσιγγάνοι δεν επιδίωξαν ποτέ να ενσωματωθούν μαζικά. Δε θέλησαν να χάσουν τα χαρακτηριστικά τους και να γίνουν μερικοί ακόμα από τους πολλούς. Κράτησαν τον εαυτό τους, τον πολιτισμό τους, τον τρόπο ζωής τους μακριά από εμάς. Και έτσι και η πόλη έμεινε μακριά από αυτούς.

   Τους θυμόταν όμως ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Κάθε 2 χρόνια συνήθως, όποτε πλησίαζαν οι διάφορες εκλογές, έβλεπες κάποτε τζιπ έξω από τον καταυλισμό. Και μέσα ο υποψήφιος να μοιράζει... Τόσα ψηφαλάκια είναι οι Τσιγγάνοι, γιατί να πάνε με τους άλλους. Βέβαια, μετά τη συνάντηση, οι υποψήφιοι θα συνομιλούσαν με τους περίοικους και θα υπόσχονταν να γίνει επιτέλους κάτι με το "πρόβλημα" των Τσιγγάνων, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση.

   Τώρα όμως έφτασε η στιγμή να διωχθούν οι Τσιγγάνοι και από την πόλη μας. Καταπατούν ιδιωτικές και δημοτικές εκτάσεις, "ζουν μέσα στη βρώμα", "κλέβουν ρεύμα" κι άλλα τόσα. Τι κι αν ποτέ ο Δήμος δε φρόντισε να τους βρεί τόπο να μείνουν μόνιμα (σε λυόμενα λόγου χάρη), να έχουν αποχέτευση, νερό και ηλεκτρικό ρεύμα στον καταυλισμό.

   Τώρα πια, όταν θα κάνουμε τη βόλτα μας στο ποτάμι, ίσως να μην ακούμε τα τραγούδια τους και τους χορούς τους. Μάλλον τους βρήκε κι εδώ ο Μεγάλος Ίσκιος. Ή μάλλον οι Τσιγγάνοι της πόλης μας, δε χώρεσαν στα σχέδια, ούτε στην "Πράξη" και στο "Όραμα", ούτε σ' αυτούς που είναι σε "Δράση"...

Ρομ σο σουκάρ σο σουκάρ σάσμε τέ αβάφ 
Μέι μπούτ μαγκάβα στέι αβάβ
Μέι ντζανάβ' μέι ντζανάβ' 
Μέι ντζανάβ' σο ησή ο ρομ

Φοίβος Τσικλιάς