Η Χρυσή Αυγή ως «μαζικό κόμμα» αποτελεί νέο φαινόμενο

συνέντευξη του Χριστόφορου Βερναρδάκη

• Η εκλογική, αλλά και η γενικότερη επιρροή της Χρυσής Αυγής πρέπει να αναχθεί στη Χούντα, στην παράδοση της ελληνικής ακροδεξιάς ή πρόκειται για νέο φαινόμενο;

   Δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει προφανώς τις εκλεκτικές συγγένειες της σημερινής Χρυσής Αυγής με την παράδοση του παρακράτους και της Άκρας Δεξιάς στην Ελλάδα, καθώς επίσης και με το κράτος της απριλιανής δικτατορίας. Ωστόσο, η Χρυσή Αυγή ως «μαζικό κόμμα» είναι ένα νέο φαινόμενο. Απαντά σε καινούργια «αιτήματα», είναι φαινομενικώς τουλάχιστον «αντισυστημική» (και όχι το ίδιο το «σύστημα», όπως ήταν η παράδοση του μετεμφυλιακού παρακράτους και το κράτος της δικτατορίας), έχει καινούργια ακροατήρια. «Ακουμπά» στην εκλογικο-πολιτική γεωγραφία της παλιάς μετεμφυλιακής Δεξιάς, η κοινωνική της επιρροή ωστόσο συντίθεται από «νέα» ιδεολογικά υλικά.

• Εκτιμάς ότι, στις συνθήκες της κρίσης, πρώτον συντηρητικά και δεύτερον λαϊκά στρώματα μπορούν να στρέφονται στην ακροδεξιά ή σε λύσεις αυταρχικές, μέσα από την απαξίωση της δημοκρατίας;

   Είναι προφανές ότι ένα τέτοιο σενάριο έχει πολλές πιθανότητες πραγματοποίησης. Κάθε κρίση τέτοιας έκτασης, όπως η σημερινή, παρέχει γενικά δύο εναλλακτικές διεξόδους. Η πρώτη είναι η δημοκρατική διέξοδος της κοινωνικής αλληλεγγύης. Η δεύτερη είναι η διέξοδος ενός αυταρχικού κοινωνικού αυτοματισμού, που θα μεταφέρει τα βάρη στην πλάτη του «άλλου». Η δεύτερη περίπτωση συμβαβίζει με τη διαμόρφωση αυταρχικών πολιτικών δομών και την κυριάρχηση αντιδραστικών τάσεων. Σε μια πρώτη φάση δεν είναι η πιθανότερη, αλλά είναι απολύτως πιθανή αν η πρώτη εναλλακτική αποτύχει (για διάφορους λόγους).

• Μπορεί σήμερα κυρίαρχοι κύκλοι να προσβλέπουν στη Χρυσή Αυγή; Θυμίζω και τα πρόσφατα δημοσιεύματα για χρηματοδότησή της από εφοπλιστές.

   Δεν γνωρίζω αν ισχύει κάτι τέτοιο, αλλά εάν συνέβαινε δεν θα με εξέπληττε. Στην Ελλάδα σήμερα συμβαίνει μια ενδιαφέρουσα (όσο και αποκρουστική) διεργασία. Ο νεοφιλελευθερισμός συμφύεται όλο και περισσότερο με την ακραία καταστολή και την ακροδεξιά ρητορεία και πολιτική. Για να επιτύχει την ριζική αναδιάρθρωση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων υπέρ των κυρίαρχων τάξεων και των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, όπως ορίζεται από τον «οδικό χάρτη» των Μνημονίων, είναι υποχρεωμένος να καταστείλει ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, να συντρίψει διαφωνίες, να παραβεί κάθε δημοκρατική αρχή.

Στη γραμμή αυτή, είναι εύκολο να βρει πρακτικούς και ιδεολογικούς συμμάχους σε πολιτικές ομάδες όπως η Χρυσή Αυγή. Δεδομένου δε του βαθύτατου (πολιτικού, θεσμικού και πολιτισμικού) αναλφαβητισμού που χαρακτηρίζει τη συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής άρχουσας τάξης, η «νομιμοποίηση» της Χρυσής Αυγής στους κύκλους αυτούς είναι ένα μάλλον φυσιολογικό φαινόμενο.

• Το 1974 η χούντα ήταν, σε μεγάλο βαθμό, καταγέλαστη. Σήμερα, το 2013, ποια είναι η εικόνα της χούντας, ειδικά σε νεότερους που δεν την έζησαν;

   Η εικόνα της χούντας εξακολουθεί να είναι καταγέλαστη. Η «χούντα» ως συγκεκριμένο πολιτικό φαινόμενο σε μία συγκεκριμένη εποχή κατέρρευσε μέσα σε μια συνολική απονομιμοποίηση, και έχοντας στην πλάτη της την κυπριακή προδοσία. Η ιστορία της Ακροδεξιάς ή της φασιστικής Δεξιάς στην Ελλάδα δεν θα επαναληφθεί ως καρικατούρα. Θα προκύψει, εάν προκύψει, ως διαφορετική «συγχώνευση ιδεολογίας και πράξης». Υπό την έννοια αυτή, η ιστορία της χούντας και της περιόδου εκείνης είναι μεν απολύτως ενδιαφέρουσα και διδακτική, η σημερινή περίοδος όμως είναι εντελώς πρωτότυπη.

* O Χριστόφορος Βερναρδάκης διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

πηγή: ΕΝΘΕΜΑΤΑ