Ας θυμηθούμε τη δικτατορία μέσα από τα βιβλία

της Μάγδας Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

 Τι θα μπορούσε να θυμάται, να γνωρίζει ένα παιδί επτά χρονών από τα χρόνια εκείνα; Θα απαντήσετε τίποτε! Κι όμως όλα είναι ακόμη ζωντανά !

Ναι θυμάμαι πολλά! Θέλετε, επειδή μεγάλωσα στο κέντρο της Αθήνας όπου «έβραζε» από γεγονότα, θέλετε γιατί ζούσα μέσα στην οικογένεια μου διωγμούς, εξορίες, μεταθέσεις στη παραμεθόριο, απαγόρευση εξόδου από τη χώρα….Τα μάτια μου έχουν δει πολλά!

   Αστυνομικοί γυρόφερναν το σπίτι μας επειδή τον πατέρα τον είχαν ήδη αποστρατεύσει, ο αδελφός του πατέρα μου ήταν αρχηγός του ΠΑΚ εσωτερικού, ο άλλος θείος μου πήρε μετάθεση στο Σουφλί και ο άλλος απολύθηκε! Έβλεπα καθημερινά το ραδιόφωνο τυλιγμένο με ένα άσπρο σεντόνι ακούγοντας το ραδιοφωνικό σταθμό Ντόυτσε Βέλλε κι αναρωτιόμουν.  Γιατί? «Και οι τοίχοι έχουν αυτιά» μου έλεγαν. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη φράση του πατέρα μου "Δεν θα υποψιαστούν  το παιδί, δεν θα το ψάξουν"κι εγώ με το παιδικό μυαλό των επτά χρονών, μιλημένη από τους γονείς και προφυλαγμένη μήπως δω στολή αστυνομικού, πήγαινα στο περίπτερο να αγοράσω σοκολάτα. Φορούσα πάντα παντελόνι με τσέπες ώστε να μπορώ να κρύβω τη διπλωμένη εφημερίδα που μου έδινε ο περιπτεράς. Ήξερε αυτός πότε θα τη δίνει διπλωμένη και πότε ανοιχτή.   

  Δεν θα ξεχάσω την επίσκεψη μου στη Μακρακώμη, σε ένα από τους τόπους της εξορίας του θείου μου που έμενε σε ένα σπίτι μακριά από το χωριό, μαζί με άλλους εξόριστους  θαρρείς ότι ήταν μιάσματα και δεν τους επέτρεπαν να έχουν επαφές με τους αντιδραστικούς. Αυτά κι άλλα πολλά που αν αρχίζω και μιλώ……….

   Σαράντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, Σάββατο, από την 21η Απριλίου 1967, την ημέρα  που τα τανκς της χούντας βγήκαν στους δρόμους της Αθήνας βάζοντας τη Δημοκρατία στον γύψο. Λίγες εβδομάδες πριν από τις προκηρυγμένες για τις 28 Μαΐου εκλογές, ο συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος με τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τον συνταγματάρχη Νικόλαο Μακαρέζο κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα. Με 100 τανκς στην Αθήνα, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια κατέλαβαν στρατηγικούς στόχους, όπως τη Βουλή, τον ΟΤΕ και το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας, στο Ζάππειο. Το συγκεκριμένο σχέδιο προοριζόταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού. Παράλληλα, οι άνδρες της ΕΣΑ ξεκινούσαν επιδρομές και συλλήψεις πολιτικών προσώπων και προσωπικοτήτων αριστερής κυρίως ιδεολογίας, οι οποίοι οδηγούνται στις φυλακές και τις εξορίες, όπου υπέφεραν  από  φρικτά βασανιστήρια. Πέραν των διώξεων και των βασανιστηρίων, η χούντα επέβαλλε απαγορεύσεις και περιορισμούς και ασκούσε καθημερινή λογοκρισία σε εφημερίδες, ραδιοφωνικά προγράμματα, έντυπα, τραγούδια πάσης φύσεως και σενάρια τηλεοπτικών σειρών.
  Δεν θα μπορούσα σήμερα να μη φρεσκάρω τη μνήμη μου και να αποτίσω φόρο τιμής σε όσους υπήρξαν θύματα αυτής της εθνικής τραγωδίας. Σας προτείνω  κάποια βιβλία – τα περισσότερα για τους νέους-γιατί πιστεύω ότι έχουμε χρέος τις ημέρες που ζούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά μας. Πρέπει η νέα γενιά να μη ζήσει τέτοια άσχημα γεγονότα για να πορευτεί  με οδηγό το όνειρο και την ελπίδα!

 

• Το παρακράτος και η 21η Απριλίου Συγγραφείς:Ανδρέας Λεντάκης Εκδότης: Προσκήνιο

   «Οι υπερβάσεις της εξουσίας, οι καταχρήσεις της εξουσίας η εξαθλίωση των εργαζομένων, οι φάκελοι, τα πιστοποιητικά, οι πειθαναγκασμοί, οι εκλογικοί εκβιασμοί, η περιφρόνηση στην παιδεία, στους φοιτητές, στους αγρότες, στους εργάτες, στους νομικούς, στους γιατρούς, στους καθηγητές, στους δασκάλους, τα προνόμια των μεγαλοκαρχαριών, τα ιδιόκτητα νησιά, τα ναυπηγεία, οι Τομπαπάδες, ο Βλάχος, ο Ραπουκιάς, οι τραμπουκισμοί, τα καπνογόνα, τα συνοικέσια, οι κρουαζιέρες, το ξεπούλημα της Κύπρου, τα τουρκικά περιπολικά, τα αμερικανικά «ατομικά» μεγαθήρια του θανάτου, το 154, το 114, τα μηχανοκίνητα του Μπιτούνη, οι «αυτοκτονίες» του Βαρδουλάκη, αυτός ο όμορφος κόσμος, ο ηθικός ο αγγελικά πλασμένος, μάζεψε ένα-ένα τα μαύρα σύννεφα της οργής πάνω από τον ουρανό της Ελλάδος.
Δεν έμενε παρά μονάχα ο κεραυνός για να ξεσπάσει η καταιγίδα...» Μίκης Θεοδωράκης (από τον πρόλογο της Α έκδοσης)

• Περικλής Κοροβέσης- Οι Ανθρωποφύλακες –Εκδόσεις Γνώση

   Είναι ένα διαχρονικό βιβλίο, σκληρό μάθημα στην εμμονή να αγνοούμε την πραγματικότητα στο βωμό της σκληρής καθημερινότητας. Δηλαδή θεωρούμε «σκληρή καθημερινότητα» τη δική μας, της ακρίβειας, της ταλαιπωρίας, της ανεργίας, της πολιτικής παράνοιας. Δεν φανταζόμαστε ότι για κάποιους η καθημερινότητα περιλαμβάνει κατάφορες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων Οι «Ανθρωποφύλακες» είναι η προσωπικήμαρτυρία του Περικλή Κοροβέση που συνελήφθη από την Ασφάλεια ως μέλος του Πατριωτικού Μετώπου- μιας αντιδικτατορικής ομάδας που είχαν ιδρύσει ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιώργος Βότσης, ο Χρόνης Μίσσιος, ο Αριστείδης Μανωλάκος, ο Θέμης Μπανούσης. Ο Κοροβέσης στα χέρια της Ασφάλειας έζησε όλα τα βάρβαρα βασανιστήρια, όπως η φάλαγγα, το ηλεκτροσόκ, η εικονική εκτέλεση και άλλα. Η μαρτυρία του αυτή κατατέθηκε –πριν γίνει βιβλίο- το 1968 και ενώπιον της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε μια δίκη που είχαν ξεκίνησαν η Δανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Ολλανδία. Εκτός από τον κ. Κοροβέση στην Επιτροπή είχε καταθέσει και η ηθοποιός Κίτυ Αρσένη. Στην ακροαματική διαδικασία θα παρουσιάζονταν και δύο μάρτυρες που είχαν σταλεί για να καταθέσουν υπέρ του καθεστώτος, αλλά που τελικά, δραπέτευσαν, ζήτησαν άσυλο και κατέθεσαν την αλήθεια. Η έκθεση της Επιτροπής ήτανκαταπέλτης για τη Χούντα και τη θηριωδία της και αποσπάσματα κυκλοφόρησαν στις μεγάλες ξένες εφημερίδες. Η χώρα μας καταδικάστηκε (με ψήφους 66 υπέρ, μίας κατά και με 30 αποχές) ως «χώρα βασανιστηρίων. Η Ελλάδα θα απέβαλλε από το Συμβούλιο αν το στρατιωτικό καθεστώς δεν αποκαθιστούσε τη Δημοκρατία μέχρι την άνοιξη του 1969.

• Τάκης Μπενάς- Της δικτατορίας Εκδότης : Θεμέλιο

   «Αυτό το βιβλίο το έχω αφιερώσει στη γυναίκα μου Ευγενία «που σήκωσε το βάρος των δίσεκτων χρόνων».λέει ο ίδιος ο συγγραφέας και συνεχίζει «Η αφιέρωση, κατ' επέκταση, αφορά όλες αυτές τις μαρτυρικές γυναίκες, μανάδες, αδελφές, θυγατέρες, που ξεροσταλιάζανε έξω από τις πόρτες της χουντικής Ασφάλειας και των Φυλακών, για να σταθούν στο πλευρό των καταδιωγμένων ανθρώπων τους. Ειλικρινά, πιστεύω ότι τους ανήκει ο πρώτος έπαινος της Δημοκρατίας. Γιατί αυτές σηκώσανε το μεγαλύτερο σταυρό του μαρτυρίου, πολλές φορές χωρίς πόρους, μανάδες και πατεράδες μαζί για τα απορφανισμένα παιδιά μας. Στο σπίτι, στη βιοπάλη, στην ουρά των επισκεπτηρίων για μια παρηγοριά κι ένα πιάτο φαΐ για το δεσμώτη. Στη μεταπολεμική Ελλάδα, που τα καλύτερα παιδιά της κυνηγήθηκαν για τριάντα χρόνια, το μαρτυρολόγιο των γυναικών παραμένει άγραφο».

• Η ταράτσα της Μπουμπουλίνας,Καμπύλης Τάκης, Γιούργος Κωστής

   Το βιβλίο περιλαμβάνει ανέκδοτο υλικό από την «Ελληνική Υπόθεση», την καταγγελία εναντίον της Ελλάδος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο το 1969 και τον φάκελο «Βασανιστήρια» που είχε εκδώσει η επιθεώρηση Athènes-Presse Libre, το 1969.
Βιβλίο για γερά στομάχια, η «Ταράτσα της Μπουμπουλίνας» από τις εκδόσεις Ποταμός ανοίγει με την αφήγηση του δημοσιογράφου Κωστή Γιούργου από την εμπειρία του στο κολαστήριο της Μπουμπουλίνας την άνοιξη του ’68, εκεί όπου η φάλαγγα, το ξύλο, τα μαστιγώματα και οι ψυχικοί εξευτελισμοί βρίσκονταν στην ημερησία διάταξη. Ενάμιση χρόνο αργότερα, η Ελλάδα ξυπνούσε ακόμα μια φορά μ’ εμβατήρια, γιορτάζοντας την «περήφανη» αποχώρηση της από το συμβούλιο της Ευρώπης. Μια αποχώρηση, όμως, που είχε πραγματοποιηθεί όταν η αποπομπή απ’ το ευρωπαϊκό αυτό όργανο ήταν σίγουρη πλέον, λόγω της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών θεσμών…

• Άλκη Ζέη-Σπανιόλικα παπούτσια-εκδόσεις Καστανιώτη

   Τα Σπανιόλικα παπούτσια της Άλκης Ζέη, κείμενα με έντονο το αυτοβιογραφικό στοιχείο (πολιτικό και υπαρξιακό), συνιστούν μια σειρά αυθεντικών ιστοριών που άνετα θα τις χαρακτήριζε κανείς ως διηγήματα. Δημιουργοί που έχει κλείσει ο επίγειος κύκλος τους, όπως η Διδώ Σωτηρίου, ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, ο Νίκος Καββαδίας, ο Πέλος Κατσέλης, ο Κάρολος Κουν, η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Γιάννης Τσαρούχης και πολλοί άλλοι, στοιχειώνουν τις σελίδες των Σπανιόλικων παπουτσιών ως ήρωες μιας αφηγηματικής τοιχογραφίας. Με τον ανεπανάληπτο συγγραφικό της τρόπο η Άλκη Ζέη αποτυπώνει μέσα από τις σελίδες σε ολοζώντανες και σπαρταριστές εικόνες την Ελλάδα της Κατοχής και του Εμφυλίου. Παρά την τραγικότητα των δύο αυτών περιόδων της ελληνικής ιστορίας, η Άλκη Ζέη, χωρίς να τις εξωραΐζει, τις κάνει αξιοθαύμαστες και αξιοθύμητες.

• «Η κυρά Δημοκρατία» της Κωνσταντίνας Αρμενιάκου– Εικονογράφηση: Πάνος Καψάσκης – Εκδόσεις Κέδρος

   Την κυρά Δημοκρατία όλοι την αγαπούν στο μικρό χωριό, γι’ αυτό τη διάλεξαν για αρχηγό. Τι θα συμβεί όμως όταν η κυρία Ρία η Δικτατορία πάρει με τη βία όλη την εξουσία; Μπορούν οι άνθρωποι να ζήσουν ευτυχισμένοι χωρίς τη Δημοκρατία; Ένα παραμύθι για να εξηγήσουμε στα παιδιά την αξία της Δημοκρατία και για να θυμόμαστε ότι:
Όλοι μαζί, όλοι μαζί,
είμαστε πάντα πιο δυνατοί.

Το πιο παιδικό και απλό βιβλίο για τη διαφορά μεταξύ Δημοκρατίας και Δικτατορίας, με μικρό και εύκολα κατανοητό κείμενο και ωραίες εικόνες!!!

• «Ντενεκεδούπολη» – της Ευγενίας Φακίνου – Εικονογράφηση: Ευγενία Φακίνου – Εκδόσεις: Κέδρος

  Η Ντενεκεδούπολη είναι μια πολιτεία αλλιώτικη απ΄τις άλλες. Δεν είναι φτιαγμένη από τούβλα, πέτρες, τσιμέντο ή γυαλί. Είναι ολόκληρη φτιαγμένη από ντενεκέδες. Και μένουν σ΄αυτή, τι… άλλο; Ντενεκεδάκια. Άδεια, σκουριασμένα, παλιά ντενεκεδάκια. Βρέθηκαν όλα πεταμένα σ΄ ένα σκουπιδότοπο κι αποφάσισαν να φτιάξουν τη δική τους πολιτεία, για να μένουν μόνα τους και να χουν την ησυχία τους.Τα ντενεκεδάκια που μένουν εδώ έχουν περίεργα ονόματα: Σαρδέλας, Μηλίτσα, Βουτυρένιος, Σοφός, Οκέυ -μπαμ – μπαμ. Ο Σαρδέλας είχε πριν τον πετάξουν σαρδέλες, η Μηλίτσα είχε κομπόστα μήλο, ο Βουτυρένιος βούτυρο, ο Οκέυ – μπαμ – μπαμ είχε κόκα – κόλα κι ο Σοφός είχε μέσα του καφέ.
Ζούσαν όλα πολύ ευτυχισμένα στην Ντενεκεδούπολη, ώσπου μια μέρα, καθώς ετοίμαζαν μία γιορτή, κι ήταν όλα τους πολύ απασχολημένα, εμφανίστηκε μπροστά τους από το πουθενά ένας τεράστιος ντενεκές από λάδι, ο Λαδένιος. Μόλις εμφανίστηκε μπροστά τους ο Λαδένιος, αμέσως τους έδειξε τις κακές του διαθέσεις. Μάταια προσπάθησαν τα ντενεκεδάκια να τον πείσουν πως είναι μια χαρά μόνα τους και δεν χρειάζονται κανένα να τους κυβερνήσει. Ο Λαδένιος αυτοδιορίστηκε δικτάτορας.Η συνέχεια, σίγουρα είναι συναρπαστική…Συναρπαστική, διαχρονική και η πρώτη ιστορία που γράφτηκε για τη δικτατορία σε παιδικό βιβλίο και κυκλοφόρησε το 1977.

 

• Κάτω από την καρδιά της – Βούλα Μάστορη – Εκδόσεις Πατάκη

  Η χούντα του 1967 βρίσκει την Άννα παντρεμένη κι έγκυο. Το αγέννητο μωρό της μας λέει όλα όσα συμβαίνουν μέσα και έξω από το σπίτι, ενώ παράλληλα σχολιάζει, φιλοσοφεί και κάνει... καθιστική αντίσταση, αρνούμενο να γεννηθεί "όσο είναι η χούντα έξω".Για τον αναγνώστη που θέλει να έχει κατά χρονολογική σειρά τα γεγονότα που αποτέλεσαν τον ιστορικό καμβά του μυθιστορήματος υπάρχουν σχετικές σελίδες στο τέλος του βιβλίου, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υλικό για τη σχολική γιορτή του Πολυτεχνείου (17 Νοεμβρίου) σε συνδυασμό με το κομμάτι (σελ.155-167) που αναφέρεται σε αυτό το ιστορικό γεγονός.

• ΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ – ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ 

  Η Άννα 8 χρονών, ονειρεύεται πολύχρωμα μπαλόνια. Όμως τα μπαλόνια σκάνε με έναν ξερό ήχο. Έχει ξημερώσει η 21η Απριλίου. Τα τανκς βγήκανε στους δρόμους της Αθήνας. Η ζωή της Άννας αναποδογυρίζεται....
Ένα βιβλίο που διηγείται με εξαιρετικό τρόπο, στους εφήβους του σήμερα, ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας... Της ιστορίας των ίδιων τους των γονιών.

Τα μαγικά μαξιλάρια – Ευγένιος Τριβιζάς – Εκδόσεις Πατάκη                 Μια χώρα χωρίς ουρανό. Ένας άπληστος άρχοντας με ένα χρυσό τηλεσκόπιο και ένα μαύρο φτερό. Ένας καταχθόνιος μυστικοσύμβουλος. Τα «μαγικά μαξιλάρια» εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1991 από τις εκδόσεις "Πατάκη" και ανήκει στη συλλογή «Χελιδόνια». Τον Αύγουστο του 2010 ήταν στην τεσσαρακοστή πρώτη έκδοση. Μιλά για τον άρχοντα Αρπατίλαο που  βασίλευε στην Ουρανούπολη έχοντας ένα χρυσό τηλεσκόπιο με το οποίο κατασκόπευε νύχτα μέρα τους υπηκόους του, 12 κορόνες για να φοράει κάθε μήνα και άλλη και ένα μαύρο φτερό με το οποίο έγραφε νόμους που ταλαιπωρούσαν τον κόσμο. Είχε βγάλει νόμους που απαγόρευαν τα πάρτι γενεθλίων, τα διαλείμματα ανάμεσα στα μαθήματα, τα πάρτι γενεθλίων … Με έναν άλλο νόμο κατήργησε τις Αποκριές αλλά και την Κυριακή που της άλλαξε όνομα, λέγοντάς την «Προδευτέρα» για να μην έχει διαφορά από τις άλλες Δευτέρες. Ξέχασα να πω ότι απαγορευόταν ακόμα και ο λόξιγκας !!!! Η συνέχεια στο βιβλίο…..

 

 Ήταν τιμή μου που γνώρισα τον Σπύρο Μουστακλή μετά από πολλά χρόνια υποβασταζόμενο από συγγενικό πρόσωπο με εμφανή τα σημάδια που άφησε το ξύλο στα κρατητήρια. Μετά από πολλαπλές εργασιοθεραπείες το κέντρο της ομιλίας δεν είχε επανέρθει. Ίσα που καταλάβαινα τι προσπαθούσε να μου πει. Του έσφιξα με το τρεμάμενο χέρι και του είπα «Ευχαριστώ για τους αγώνες του, γιατί θυσίασε τη ζωή του για μας, για να μιλούμε ελεύθερα.» Ο Αλέκος Παναγούλης, είχε υποστεί βασανιστήρια στα γεννητικά όργανα, τα κατάφερε αλλά έπρεπε να «καθαρίσουν» μαζί του αργότερα. Ενοχλούσε πολύ! Είδα μελανιασμένα πόδια αριστερών φίλων που τους είχαν χτυπήσει στη φάλαγγα. Τα είδα!. Κανείς θιασώτης του νοσηρού εκείνου πραξικοπήματος δεν μπορεί σήμερα να τα αμφισβητήσει, δεν πρέπει να γλεντήσει για την επέτειο των 45 χρόνων. Γιατί αλήθεια να συγχωρήσω τους νεοέλληνες που δεν γνωρίζουν τα πρόσωπα αυτά που έδωσαν τη ζωή τους για να εκφράζονται σήμερα ελεύθερα?